Sąd Najwyższy: ZUS nie może wkraczać w decyzję przedsiębiorców w zakresie deklarowania podstaw wymiaru składek

W wyrokach uwzględniających skargi nadzwyczajne Rzecznika, Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie II UZP 1/10, z literalnej interpretacji przepisów wynika niedopuszczalność wkraczania ZUS w podejmowane przez prowadzących działalność gospodarczą decyzje w zakresie deklarowania podstaw wymiaru składek. Dodatkowo, nie ma możliwości kontrolowania przez ZUS wysokości kwoty deklarowanej przez przedsiębiorcę (o ile mieści się w ustawowych granicach).

Sąd Najwyższy podkreślił, że odpowiedzią prawodawcy na ewentualne nadużycia związane z deklarowaniem wysokiej podstawy wymiaru składek była nowelizacja ustawy zasiłkowej. Natomiast art. 18 ust. 8 ustawy systemowej pozostał niezmieniony.

Tym samym uznać należy, że intencją prawodawcy było pozostawienie bez zmian wskazanego przepisu, przy pełnej świadomości co do jego interpretacji dokonanej przez Sąd Najwyższy w przytoczonej wyżej uchwale. Ponadto, Sąd Najwyższy zaakcentował, że dokonywana przez sądy wykładnia prawa, jako element jego stosowania, nie może przeradzać się w tworzenie stanu prawnego pożądanego zdaniem sądu.

W zeszłym roku, Sąd Najwyższy, Uchwałą w Składzie Siedmiu Sędziów z dnia 29 listopada 2023 r. o sygn. akt III UZP 3/23, stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych może weryfikować podstawę wymiaru składek przedsiębiorców. Może to zrobić nawet wtedy, gdy nie kwestionuje prowadzenia działalności gospodarczej, pod warunkiem, że podstawa wymiaru składek w maksymalnej wysokości została zadeklarowana przez przedsiębiorcę w początkowym okresie działalności, a jej wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach.

Uchwała z dnia 29 listopada 2023 r. stanowiła istotny wyłom w jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Zgodnie z nim, w sytuacji, gdy ZUS nie kwestionuje prowadzenia działalności gospodarczej, nie posiada kompetencji do podważania zadeklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek.

Wygrane przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców skargi nadzwyczajne w marcu 2024 r. mają tym większe znaczenie. Dzięki tym wygranym, przedsiębiorcy mają większe szanse w sporze z organem rentowym.

Warto przypomnieć, że są to już piąta i szósta wygrana Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, w wyniku których uchylono wyroki sądów apelacji lubelskiej niekorzystne dla przedsiębiorców.