Wielkie pieniądze, duże ambicje i jeszcze większe problemy. Co się dzieje z programem czyste powietrze, skąd opóźnienia?

Kto wypłaca dotacje?

W ramach jednego z najważniejszych programów ekologicznych w Polsce – „Czyste Powietrze” – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) kontynuuje przekazywanie środków na konta wojewódzkich funduszy (WFOŚiGW), które bezpośrednio odpowiadają za przyjmowanie, ocenę oraz rozliczanie wniosków o dofinansowanie.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wypłaca środki przeznaczone na dotacje w ramach programu Czyste Powietrze na konta wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW), które przyjmują i rozliczają wnioski.

Choć mechanizm wypłat przebiega zgodnie z deklarowanym zapotrzebowaniem poszczególnych województw, to realizacja programu nie jest pozbawiona wyzwań organizacyjnych i systemowych.

Przejściowe trudności i działania naprawcze

W 2023 roku doszło do poważnego zatoru administracyjnego – przyjęto aż 200 tys. wniosków na łączną kwotę 2,6 miliarda złotych, których nie zdołano rozpatrzyć w terminie. Efektem było spiętrzenie zaległości, które obecnie są sukcesywnie analizowane i przetwarzane.

Obecnie trwa obsługa wszystkich wniosków. Przeprowadzone kontrole ujawniają nieprawidłowości, jak na przykład np. zawyżanie kosztów. W efekcie zakwestionowane wnioski są odsyłane przez WFOŚiGW do korekty. Dodatkowo należy podkreślić, że opóźnienia rozpoczęły się w 2023 roku, kiedy to przyjęto, lecz nie rozpatrzono 200 tys. wniosków na kwotę 2,6 mld zł. Obecna przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków (do 31 marca 2025 r.) ma przyczynić się m.in. do sprawnego przeprowadzenia zaległych wniosków. 

Aby umożliwić sprawne rozliczenie istniejących wniosków oraz przyspieszyć proces decyzyjny, władze zdecydowały się na czasowe wstrzymanie naboru nowych zgłoszeń do 31 marca 2025 roku. To działanie, choć wymagające cierpliwości ze strony potencjalnych beneficjentów, jest niezbędne dla przywrócenia pełnej wydolności systemu.

Problemy z rozliczeniami i kontrola jakości

Przeprowadzone kontrole wewnętrzne oraz zewnętrzne ujawniły szereg nieprawidłowości – w szczególności przypadki zawyżania kosztów w składanych wnioskach. Tego typu działania, nie tylko opóźniają wypłaty, ale również podważają zaufanie do systemu. Wnioski zidentyfikowane jako nieprawidłowe są kierowane do korekty, co jest niezbędne dla zapewnienia transparentności i efektywności programu.

Beneficjenci, którzy oczekują na wypłatę środków, mają możliwość uzyskania informacji o statusie swoich spraw bezpośrednio w regionalnych oddziałach WFOŚiGW, które pozostają w pełni zaangażowane w bieżącą obsługę procesu.

Wypłata środków na konta WFOŚiGW przebiega zgodnie ze zgłaszanym przez poszczególne wojewódzkie fundusze zapotrzebowaniem

Struktura finansowania i przyszłość programu

Program „Czyste Powietrze” dysponuje znaczącym zapleczem finansowym. Zasoby pochodzą zarówno z Krajowego Planu Odbudowy (13,9 mld zł), jak i z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS) – 7,9 mld zł.

Dodatkowo, od 31 marca 2025 r., nowy nabór wniosków zostanie zasilony kwotą 10 miliardów złotych w formie bezzwrotnych dotacji pochodzących z Funduszu Modernizacyjnego. Takie zaangażowanie kapitałowe świadczy o strategicznej roli, jaką odgrywa program w transformacji energetycznej kraju.

Celem nadrzędnym pozostaje redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez termomodernizację budynków i wymianę nieefektywnych źródeł ciepła, co nie tylko poprawia jakość życia obywateli, ale także wzmacnia konkurencyjność gospodarki w dłuższej perspektywie.

Pomimo tymczasowych trudności, program „Czyste Powietrze” pozostaje jednym z filarów polskiej polityki klimatycznej i energetycznej. Kluczowe dla jego sukcesu będą dalsze działania naprawcze, automatyzacja procesów oceny wniosków oraz skuteczne zarządzanie ryzykiem nadużyć.

Przejrzystość i rzetelność na każdym etapie realizacji będą decydować o zaufaniu społecznym oraz efektywności wykorzystania dostępnych środków.